|
Türkiye genelinde çalınıp söylenen Köroğlu havalarında en çok
dikkat çeken konu, Köroğlu dizisi diye isimlendirilen dizinin
birçok yörede seslendiriliyor olmasıdır. Ezgilerin gerek giriş ve
gerek söz kısımları genellikle 7. derece olan SOL perdesinden
başlamaktadır. Daha sonra 5. derece olan Mİ perdesinde kalıştan
sonra karar sesi olan LA perdesine iner.
Bu kadar büyük bir coğrafyada benzer ezgilerin benzer kurallara
göre işlenmesi bir tesadüf eseri değildir. Köroğlu’nun yiğitleme,
koçaklama, cengi ve mısri havalarının büyük bir çoğunluğunda aynı
ezgilerle karşılaşırız. Bu havaların tamamında mertlik, gözü
karalık, yiğitlik çok ön planda olması sonucu, heybet,
kahramanlık, korkusuzluk gibi kavramları dinleyene hissettirir.
Bu ezgilerde dikkat çeken başka farklılık ise, ritimsel
farklılıklar olmasına karşın aynı ezgi kalıplarının kullanılmış
olmasıdır. Örneğin; 6/8, 5/8, 2/4, 10/8 gibi ritim kalıpları
kullanılmıştır. Fakat, aşıklar kendi yörelerinin karakteristiğini
bozmayıp yöreye özgü ritimlerde seslendirmişlerdir.
Aynı ezgi kalıplarının farklı yörelerde icra edilmesinin sebebi
ise, mertliği, cengaverliği ve coşkuyu tamamıyla yansıtan bu
motiflerin benimsenmesinden kaynaklanabilir.
Türkiye’de benim dikkatimi çeken bir konu ise, aynı ezgi
kalıplarının farklı sözlerle kullanıldığı Köroğlu havalarının
bulunmasıdır. Bu konu ile ilgili örnek verecek olursak;
- Yiğitler Silkinip Ata Binende
- Benden Selam Olsun Bolu Beyi’ne
- Tokat Ellerinden Aldım Bakırı
Bu üç ezgide aynı ritim olan 5/8 lik kalıptadırlar. Ezgiler aynı
dereceden başlayarak benzer şekilde seyrini sürdürür. Bu ezgilerde
farklı olan tek şey söz unsurudur. Fakat, üç ezginin de sözleri
11’li hece ölçüsünde Koşma’dır. Adeta birbirinin varyantı
konumundadırlar.
Şimdi bu ezgilerin benzerliğini örnekleri ile gösterelim:
1)
Bu ezgi Şarkışla yöresine aittir. Âşık Veysel Şatıroğlu’ndan
derlenmiştir.
2)
Bu ezgi Kastamonu yöresine aittir. Âşık İhsan Ozanoğlu’ndan
derlenmiştir.
3)
Bu ezgi de Köroğlu çeşitlemelerindendir. Bu ezgiyi Yavuz Top
seslendirmiştir.
4)
Bu ezgi Burdur İli ne bağlı Yeşilova’dan derlenmiştir. TRT
sanatçısı Salih Urhan derlemiştir.
Bu ezgilerde kullanılan ritim 5/8 ( 2+3 ) dir. Bu ritm özellikle
Köroğlu havalarının Anadolu’daki en yaygın bilinen ritmidir. TRT
müzik yayınlarında, radyolarda ve plaklarda genellikle
seslendirilen ve popüler olmuş türdür.
Sonuç olarak unutulmaya yüz tutmuş olan aşıklarımız bu geleneğin
en önemli taşıyıcılarıdır. Fakat popüler kültürün olumsuz etkileri
nedeniyle onlarda yavaş yavaş kaybolmaya yüz tutmuşlardır. Köroğlu
havalarının icrasında çok önemli kaynak kişiler bu şekilde
unutulmuştur. Bu çok değerli kültür ürünlerimizden biri olan
Köroğlu havalarının irdelenmesi ve kuşaklara aktarılması sanırım
en büyük temennimiz olacaktır.
*Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar
Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı
Not: Bu yazı ilk kez yayınlanmaktadır. |
