Savaş EKİCİ*
 

    Bilindiği gibi; Kültür bir milletin hayatta kalmasında ve varlığını sürdürmesinde iskelet görevi gören en önemli unsurlardandır. Bu nedenle bir topluluğu veya milleti anlamada, tanımada ve tanımlamada kültürü oluşturan unsurlar oldukça önemlidir. Bir insanı veya toplumu Türk, Yunan, Alman veya Fransız yapan fiziksel veya biyolojik özellikleri değil, kültürel özellikleridir. Bu nedenle bir milletin kültürü aynı zamanda o milletin kimliğidir. Bir başka deyiş ile; bir milleti veya toplumu diğer bir toplumdan ayıran veya farklı kılan kültürüdür. Milletin ayakta kalabilmesi için kültürünün doğal değişim ve dönüşüm süreci içerisinde korunması şarttır. Kültürün en önemli unsurlarından birisi de kuşkusuz müziktir.

Kültürün millet hayatındaki önemini oldukça iyi bilen Atatürk; Türk milletinin varlığına yönelik bütün değişikliklerin milli ve medeni temellere dayanması gerektiğini; Türk kültürünün önemli bir dalı olan Türk Müziği politikasının sağlam temeller üstünde geliştirilmesinde ki temel ilke ve hedefleri çeşitli toplantılarda yaptığı konuşmalarda çeşitli defalar dile getirmiştir. Milletin ayakta kalabilmesi için kültürünün doğal değişim dönüşüm süreci içerisinde korunması şarttır. Kültürün millet hayatındaki önemini oldukça iyi bilen Atatürk; Nutuk’ta; “Yurttaşlarım! Az zamanda çok büyük işler başardık. Bu işlerin en büyüğü, Temeli Türk Kahramanlığı ve Yüksek Türk Kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir” diyerek kültürünün önemine dikkat çekmiştir.

Fakat günümüzde özellikle Avrupa birliğine giriş ile başlayan bir değişim sürecinin başlaması ve iletişim araçlarının, yayın organlarının hızla artması, en ücra bölgelere, köylere kadar girerek hızla yaygınlaşması kültürel dokunun da şekillenmesinde ve yeni biçimler almasında oldukça önemli rol oynamaktadır. Gerek kültürün kendi dinamizminden dolayı gerekse küreselleşme çalışmaları sonucu Türk kültürü, batının kendi hesapları doğrultusunda planlı bir takım çalışmalarına eskiden beri önemli ölçüde maruz kaldığı bir gerçektir.

Bu gün gelinen noktada, geçmişi binlerce yıl öncesine kadar dayanan ve oldukça zengin bir birikimi olan insanımızın kendini ifade ettiği Türk müziği konusunda; Atatürk’ün 1930 yıllarda hedeflemiş olduğu çağdaş Türk müziği eğitim sistemini acaba oluşturabildik mi? Girmeye hazırlandığımız AB sürecinde, kendi müzik kültürümüzü ne kadar biliyor ve eğitimini ne kadar verebiliyoruz? Bu şartlarda bu süreç ne getirir nereye götürür? Müzik kültürü penceresinden bakıldığında nasıl bir tablo görülüyor? Gibi sorulara özellikle ilk ve orta öğretim müzik dersi kitap ve metotlarını inceleyerek cevap bulmaya çalıştık.

“Türkiye’de hâlen, Millî Eğitim Bakanlığınca ilk hazırlama çalışmaları 1982 yılında yapılan, sonraki yıllarda zaman zaman çok uzun süreli kesintilerle üzerinde durulan ve en sonunda 1990 yılında yeniden ele alınarak aralıksız yapılan ve 1994 yılında tamamlanan çalışmalar sonunda Bakanlıkça kabul edilip 1995-1996 öğretim yılından itibaren ülke genelinde yürürlüğe konulan ve o yıldan bu yana denenip geliştirilmek üzere uygulanmakta olan İlköğretim okulu müzik dersi öğretim programı yürürlüktedir.” 1

2005-2006 eğitim öğretim yılına kadar olan dönemdeki ortaöğretim müzik kitaplarındaki Türk müziği konuları incelendiğinde; yazılanların çoğunun yanlış olduğu, konuların doğru kaynaklardan araştırmak yerine aynı tür kitaplardan kaynak dahi gösterilmeden ve doğruluğu araştırılmadan alıntılar yapıldığı görülmektedir. Bunun sonucu olarak da; bir yazarın yapmış olduğu hata veya hataları bir çok kaynakta aynı dil, terminoloji veya kelimelerin yerleri değişmiş bir şekilde görmek mümkündür. İlk ve Orta öğretimde Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından incelenerek okutulmasına karar verilen; 33 adet müzik dersi kitabı üzerinde Türk müziği konularının nasıl anlatıldığını araştırdık. Bu kitaplarda Türk müziği konuları ile ilgili bulunan yanlış ifade ve bilgileri aşağıdaki şekilde tasnif ve tahlil ederek sonuçlara varmaya çalıştık;

1- Ayak, Makam, Dizi konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler.
2- Bağlama konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler.
3- Uzun hava ve kırık hava tanımları konusundaki yanlış bilgi ve ifadeler.
4- Terminoloji ve kültür konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler.

1- Ayak, Makam, Dizi konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler;
Konu ile ilgili bir çok araştırma ve yayın yapılmış olmasına rağmen, bu konunun yeterince anlaşılamamış olduğu yazılan bilgilerden görülmektedir. Konu orta ve ilköğretim müzik kitaplarında şu şekillerde anlatılmıştır.

Yanlış Bilgi 1- “Makam dizilerine karşılık olarak Türk halk müziğinde en çok kullanılan ayaklar şunlardır; Kerem Ayağı, Garip Ayağı, Bozlak Ayağı, Müstezat Ayağı, Derbeder Ayağı, Misket Ayağı gibi...” 2

Konunun Doğru Açıklaması; Burada “Bozlak Ayağı” kavramında; ayağın makam karşılığı kullanılması yanlış olmakla birlikte; bozlakların sadece bir makamda olduğunun düşünülmesi ve anlatılması da ayrı bir yanlıştır. Çünkü; bölgelere ve şehirlere göre bozlakların seyrinde değişiklikler görülebilir. Bu ise makamı belirleyen en önemli unsurlardandır. Bu nedenlerle bozlaklar, birçok dizi ve makamda olabilir veya birçok makama benzeyebilirler.

Yanlış Bilgi 2- “Dizilerin Türk halk müziği kurallarına göre işlenmesine ayak denir” 3

Yanlış Bilgi 3- “Seslerin Türk müziği kuralları içerisinde işlenmesine makam veya ayak denir.” 4

Yanlış Bilgi 4- “Türk halk müziğinde makam karşılığı ayaktır.” 5

Yanlış Bilgi 5- “......Türk halk müziğinde makamın karşılığı ayaktır. Klasik Türk müziğinde rast, hüseyni, nihavent, kürdi, hicaz vb. makamları vardır. Türk halk müziğinde misket, garip, kerem, bozlak vb. ayaklar vardır.......Türk müziğinde değiştirici işaretler, müzik eserinin başında anahtardan sonra yazılır. Buna donanım denir. Müzik eserinin hangi makamda olduğunu gösterir.”6 Dizilerin batı müziği kurallarına göre işlenmesine tonalite (ton)denir. Türk müziği kurallarına göre işlenmesine de makam denir. Makam Türk halk müziğinde ayak olarak adlandırılır” 7

Yanlış Bilgi 6- “Türk halk müziğinde dizilerin işleniş biçimine ayak denir.” 8

Yanlış Bilgi 7- “Ayak: Türk Halk Müziğinde bir ezginin veya türkünün seslendirilmesi sırasında ortaya çıkan dizi, tavır ve seyir gibi öğelerin tümüne verilen addır. Bir başka deyişle Türk Sanat Müziğindeki makam ya da makam dizisi karşılığı kullanılan bir halk müziği dizisidir.....Kerem Ayağı, Türk Halk Müziğinde kullanılan dizilerden biridir. Adını Âşık Keremden almıştır. Kerem ayağında ezgi ve türkülere Ege, Trakya, Güney Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde rastlanmaktadır.” 9

Yanlış Bilgi 8- “Türk halk müziğinde makamın karşılığına ayak denir.” 10

Yanlış Bilgi 9- “Ayak, halk müziğinde bir dizinin işleniş biçimine denir. Türk sanat müziğindeki makam özelliğini taşır. Bazı ayaklarda bağlamanın akort düzeninin değişmesi gerekmektedir. Bağlama ancak o düzene akort edilirse bu ayaktaki parçalar daha otantik ve doğru çalınmış olur.” 11

Yanlış Bilgi 10- Kerem Ayağı Konusu Bağlamada bozuk düzen kullanılır. Türk Sanat Müziğinde Hüseyni makamına benzer.”

Açıklama; Kerem Ayağında, bağlamada bozuk düzenin kullanılması ve bunun da Türk Sanat Müziğinde Hüseyni makamına benzemesi ifadesi oldukça ilginç ve düşündürücüdür. Bir akort şekli nasıl bir makama benzetilebilir?12

Yanlış Bilgi 11- “Klasik Türk müziğindeki makam, Türk halk müziğinde ayak adını alır.Rast ve Mahur Makamına halk müziğinde Müstezat Ayağı, Uşşak ve Hüseyni Makamına, Kerem Ayağı, denir.” 13

Yanlış Bilgi 12- “Ayak, halk müziğinde bir dizinin işleniş biçimine denir.Türk sanat müziğindeki makam özelliğini taşır.Bazı ayaklarda bağlamanın akort düzeninin değişmesi gerekmektedir. Bağlama ancak o düzene akort edilirse bu ayaktaki parçalar daha otantik ve doğru çalınmış olur. Başlıca bağlama düzenlerinin adları ile bu düzenlerde tellerin akort biçimleri aşağıda belirtilmiştir:

Misket Düzeni: Alt Tel LA, Orta Tel RE, Üst Tel FA
Müstezat Düzeni; Alt Tel LA, Orta Tel RE, Üst Tel Mİ

Konunun Doğru Açıklaması; Yukarıdaki kaynaklarda yapılan hataların aynısıdır. Burada Misket Düzeninde üst tel Fa#; Müstezat Düzeninde ise; orta tel Do, üst tel Sol olmalıdır. Burada Müstezat Düzeni olarak adlandırılan düzen; “Bağlama Düzenidir.”

Yanlış Bilgi 13- “Dizilerin oluşturduğu sesleri, belirli kurallar içerisinde kullanmaya batı müziğinde tonalite,Türk halk müziğinde ayak, Geleneksel Türk sanat müziğinde makam denir....Türk halk müziğimizde;misket, garip, müstezat, kerem, derbeder, bozlak ayağı vardır.” 14

Yanlış Bilgi 14- “......Bir müzik eseri, kalıplaşmış bir dizi içinde seyreder ve eserin tonalitesini belirler.Bu duruma Batı Müziğinde “ton”, Türk Halk Müziğinde “ayak”, Türk Sanat Müziğinde ise “makam” adını alır.” 15

Yanlış Bilgi15-“Dizilerin Batı müziği kuralları içinde işlenmesine ton(tonalite),Türk müziği kuralları içinde işlenmesine Klâsik Türk Müziği’nde makam, Türk Halk Müziği’nde ayak adı verilir” 16

Yanlış Bilgi16- “Hüseyni dizisi, Klâsik Türk Müziğinde ve halk müziğinde en çok geçen dizilerden biridir.Bu makamdaki şarkılar ve türküler, dinleyenlerde hüzün, keder, özlem, sevgi duygusu uyandırır.......Rast makamı, sevinç, coşku, neşe ve kahramanlık duygusu uyandırır..... Nihavent makamı, sevinç, neşe, hüzün, özlem duygusu uyandırır.” 17

Yanlış Bilgi 17- “Hüseyni makamı, genellikle insanların hüzünlü duygularını dile getiren bir makamdır. Ölüm, sevgi, hasret gibi konuların işlenmesinde kullanılır....Rast makamı, genellikle insanların sevinç, neşe ve coşkularının dile getirildiği çok çeşitli konuların işlenmesinde kullanılır.” 18

Yanlış Bilgi 18- “Hüseyni makamındaki şarkılar, dinleyiciler üzerinde acı, hüzün, keder duyguları uyandırır.Bu yönüyle minör tondaki şarkılara benzerler.Bir çok halk türküsü de hüseyni makamında olup halkın hüzünlü, kederli duygularını anlatır.” 19

Yanlış Bilgi 19- “....Bu makamdaki(Hüseyni Makamı) şarkılarla genellikle acı, keder, hüzün, hasret, ölüm ve sevgi konuları işlenir. Bir çok halk türküsü de hüseyni makamında olup halkın hüzünlü, kederli duygularını anlatır.” 20

Yanlış Bilgi 20- “Hüseyni makamı, genellikle Türk insanının hüzünlü duygularını dile getirir....Ölüm, ağıt, sevgi, hasret gibi konuları işleyen şarkı ve türküleri oluşturan ezgiler, hüseyni etkisi verir....Rast makamı, insanların sevinçli, coşkulu, duygularını dile getirir.....Dostluk, sevgi, kahramanlık gibi konuları işleyen şarkıları oluşturan ezgiler, rast etkisi verir.” 21

Konunun Doğru Açıklaması; Makam, Ayak ve Dizi kavramları Türk Müziği ile ilgili yazılı kaynaklardan araştırıldığında, söz konusu kitaplarda yazılanların aksine her birinin ayrı ayrı kavramlar olduğu görülmektedir. Ayak; bir eseri icra etmeye başlamadan önce çalınan giriş müziği, hazırlayıcı ön ezgi, ara nağme, üvertür veya kalıp ezgidir. Bu bölüm usullüde olabilir serbest ritimlide. Bunun ile birlikte Konya Divan Ayağı veya Urfa Divan Ayağı adı ile bilinen eserlerde olduğu gibi ayak bir eserin tamamının adı da olabilmektedir. Dizi ise; bir oktav içerisinde birbirine yanaşık sekiz sesten oluşan bir guruptur ve makamın çatısını teşkil etmektedir. Dizi üzerinde karar ve güçlü sesin önemini belirterek belirli geleneksel kurallar dahilinde seyir yapıldığında ise makam meydana gelmektedir.

Fakat Ortaöğretim Müzik Kitaplarında bu konular doğru anlatılamadığı gibi; aynı hatalar aynı terminoloji ile birçok kitapta tekrarlanmış ve kavramlar birbiri ile karıştırılmıştır. Ayrıca Hüseyni Makamı; Türk insanının hüzünlü, Rast Makamı; sevinçli, coşkulu, duygularını dile getirir. Dostluk, sevgi, kahramanlık gibi konuları işleyen şarkıları oluşturan ezgiler, rast etkisi verir. Veya hüseyni makamında olan halk türküleri halkın hüzünlü, kederli duygularını anlatır. Gibi ifadeler hiçbir bilimsel dayanağı olmayan açıklamalardır. Eğer öyle olsaydı Hüseyni Makamında olan veya bu makama benzeyen birçok oyun havasının veya Rast Makamında olan veya bu makama benzeyen hüzünlü şarkı veya uzun havaların hatta ağıtların izahının yapılması gereklidir. Bu duyguların anlatımı; şarkının veya türkünün sözü, metronomu, usûlü, tavrı, işlenişi veya yorumu ile ilgilidir. Müzik terapisi ile ilgili olan bu konular yeterince anlaşılamamış ve yanlış anlatılmıştır.

2-Bağlama konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler;

Yanlış Bilgi 21- “Başlıca bağlama düzenlerinin adları ile bu düzenlerde tellerin akort biçimleri aşağıda belirtilmiştir.

1.Bozuk Düzen: ………………………………………….
2.Misket Düzeni: Alt Tel LA, Orta Tel RE, Üst Tel FA
3.Müstezat Düzeni; Alt Tel LA, Orta Tel RE, Üst Tel Mİ
4.Bağlama Düzeni: …………………………………………
Başlıca ayaklar;
Kerem Ayağı, Müstezat Ayağı, Garip Ayağı, Misket Ayağı..” 22

Konunun Doğru Açıklaması; Burada bağlamanın 2. ve 3. sıradaki düzen veya akortları yanlıştır. 2.sıradaki akortta üst tel Fa# , 3.sıradaki akortta ise orta tel Do, üst tel Sol olmalıdır. 3.sırada belirtilen akorttaki sesler “Bağlama Düzeni” dir.

Yanlış Bilgi 22- “Ayak, bir dizinin işleniş biçimine denir. Türk sanat müziğindeki makam özelliğini taşır. Bazı ayaklarda bağlamanın düzeninin değişmesi gerekmektedir. Bağlama ancak o düzene akort edilirse bu ayaktaki parçalar daha otantik ve doğru çalınabilir. Bu düzenler:

Misket Düzeni:Alt-LA, Orta-RE, Üst Fa
Müstezat Düzeni: Alt-LA, Orta-RE, Üst Fa

Konunun Doğru Açıklaması; Yukarıdaki kaynakta yapılan yanlışların bir benzeridir. Burada Misket Düzeninde üst tel Fa# ; Müstezat Düzeninde ise; orta tel Do, üst tel Sol olmalıdır. Ayrıca yine dikkat edildiğinde aynı sesler farklı akortlarmış gibi anlatılmıştır.

Ortaöğretim müzik kitaplarının hemen hemen hepsinde Türk milletinin binlerce yıldan beri elinden düşürmediği kökeni itibarı ile Orta Asya’ya dayanan ve kopuzun Anadolu’da ki devamı olan akustik bir çalgı olan bağlama; elektronik çalgılar bölümünde tasnif edilmiş ve son derece ilginç fotoğraflarla desteklenerek elektronik bir çalgı olarak anlatılmıştır. (Fotoğraf No:1 / Fotoğraf No:2)


      Fotoğraf No:1                                         Fotoğraf No:2

Konu ile ilgili açıklamalar şu şekildedir;

Yanlış Bilgi 23- “....Günlük hayatımızda, eğlencelerimizde, düğünlerimizde bağlama, davul ve zurna ile sık olarak kullanılır. Bağlamanın tek başına hafif gürlüğünün, diğer çalgılar olan davul ve zurnanın ses gürlüğüne eş duruma getirilmesi gerekir. Bunun için bağlama içine elektronik bir alıcı yerleştirilerek sesler bir amplifikatör yardımıyla, yüksek gürlükte duyurulur.” 23

Yanlış Bilgi 24- “Halk çalgılarımızdan biri olan bağlama, gitar gibi elektronik araçlarla donatılarak açık alanlarda ve kalabalık ortamlarda sesinin yüksek çıkması sağlanmıştır.” 24

Yanlış Bilgi 25- “...gitar gibi, yükseltici ile sesi kuvvetlendirilen elektronik bir çalgıdır.” 25

Yanlış Bilgi 26- “Bağlamanın orjinali; akustik(elektronik olmayan) ses özelliğine sahiptir. Bu özelliği ile büyük salonlarda ve açık alanlarda geniş kitlelere müzik yapmaya elverişli değildir. Bu nedenle üzerine monte edilen elektronik sistem aracılığı ile sesi istenilen yüksekliğe ulaşabilen çeşidi üretilmiştir. Adı daha çok elektro bağlama olarak bilinir.” 26

Yanlış Bilgi 27- “Halk müziği çalgısı olan bağlama, ses yükseltici bazı elektronik araçlarla donatılarak elektro bağlama adını almıştır. Gitar gibi mekanik bir sesi vardır.... 27 (Fotoğraf No:2)”

Yanlış Bilgi 28- Bir başka kitapta ise 28, aşağıdaki fotoğraf bağlamaya örnek olarak verilmiştir. Konu ile ilgili yapmış olduğumuz gerek yazılı kaynaklarda ve gerekse Anadolu’nun değişik yörelerindeki alan araştırmaları sırasında bu tür bir bağlamaya biz rastlayamadık.

        
           Fotoğraf No:3                                            Fotoğraf No:4

Fotoğraf Kültür Bakanlığı, HAGEM arşivinden alınmış 88.0477numarada kayıtlı bulunmaktadır. Fotoğraftaki çalgı ise, çalgı yapımcının yaratıcılığını göstermesi bakımından önem taşımaktadır.

Konunun Doğru Açıklaması; Orta Asya kökenli olan kopuzun Anadolu’daki devamı olan bağlama 29 yüzlerce yıldan beri Türk insanının yaygın bir şekilde kullandığı akustik halk çalgılarından biridir. Fakat diğer konuların anlatımında da görüldüğü gibi; aynı dil, aynı terminoloji ve aynı hatalar kısır bir döngü içerisinde tekrarlanıp durmuştur. Yazılan bir bilginin doğruluğu araştırılmadan üstelik çok kolay bir şekilde doğru ve güvenilir kaynaklara ulaşma imkânı varken; bu hataların yapılması son derece düşündürücüdür. Bu anlatım ve açıklamaları yapan yazarlara şu soruları sormak gerekli; Türk halk çalgıları, bağlama veya telli çalgılar ile ilgili acaba kaç tane eser incelediler? Bağlama acaba sadece düğün salonlarında mı kullanılmaktadır? 2 numaralı fotoğraftaki bağlamayı fişe takarsak ne olacak? Aşık Veysel, Ramazan Güngör, Muharrem Ertaş, Aşık Mahsuni Şerif vb. saz sanatçıları ve büyük ozanların bağlamaları veya icralarını nasıl izah ederler? Türk halk müziğinin bu önemli mahalli sanatçılarını hiç elektro bağlama çalarken gören oldu mu? Bağlama ailesi gibi o zaman elektro bağlama ailesi de var mı? Aşıklık geleneğinde de kullanılıyor mu? Eşik altı takılarak veya mikrofon kullanılarak çalınan keman da acaba, “Elektro Keman”mıdır? Veya keman da elektronik bir çalgı olarak mı anlatılmalı veya tanıtılmalıdır? Gibi soruları çoğaltmak mümkündür. Burada çok küçük bir unsur veya detaydaki bir özellik ön plâna çıkarılmış asıl anlatılması gerekenler anlatılmamıştır.

3-Uzun hava ve kırık hava tanımları konusundaki yanlış bilgi ve ifadeler;

Halk türküleri bilindiği gibi; ya uzun hava ya da kırık hava formunda icra edilmektedir. Bazı türküler de vardır ki her iki özelliği birden göstermektedir. Uzun havanın tanımı şu şekilde yapılmıştır ki biz de bu tanımı doğru buluyoruz; “Ölçü ve ritm bakımından serbest olduğu halde, dizisi bilinen ve dizi içerisindeki seyri belli kalıplara bağlı bulunan, konuşur gibi bir yöntemle söylenen, doğaçlama olarak icra edilen ezgilerdir.” Uzun havaların konunun uzmanları ve araştırmacıları tarafından yapılmış başka tanımları da bulunmaktadır.30 Fakat bu tanımların hiç birinde uzun havaların ritmsiz olduğu yazılmamıştır. Ortaöğretim müzik kitaplarında ise bu konu şu şekillerde anlatılmıştır:

Yanlış Bilgi 29- “Uzun Hava: Türk halk müziğinde, dizisi ve dizi içindeki seyri bilinen, ancak ölçü ve ritm bakımından serbest(ölçüsüz ve ritmsiz) olan ve genellikle bağlama eşliğinde söylenen ezgilere uzun hava denir.” 31

Yanlış Bilgi 30- “Uzun Hava:Türk Halk Müziğinde ölçüsüz ve ritmsiz sözlü müziklere uzun hava denir.Genellikle en çok çalınıp söylenen uzun hava çeşitleri şunlardır:Divan, Ağıt, Bozlak, Hoyrat, Maya, Mani, Gurbet Havaları”32

Yanlış Bilgi 31- “Uzun hava, ölçüsüz ve bir kurala bağlı olmaksızın bir konu anlatan ezgilere denir.”33

Yanlış Bilgi 32- “Uzun Havalar: Ölçü sayısı belli olmayan ancak, sözlü olan halk müziği ezgileridir.Uzun havalar kendi aralarında üç gruba ayrılır. a.Ağıt, b.Bozlak, c.Maya” 34

Yanlış Bilgi 33- “...sözlü halk müziği ezgileridir....üç gruba ayrılır. Ağıt, Bozlak ve Maya. Hüzünlü bir konuyu işleyen uzun havanın arkasından söylenen ölçüsüz, ritmik ezgiye maya denir.”35

Yanlış Bilgi 34- “...Türk halk müziği eserlerinin ritmsiz(serbest) olanlarına uzun hava, ritmli olanlarına kırık hava denir.” 36

Yanlış Bilgi 35- “Halk müziği, ritmsiz(serbest) olanlarına uzun hava, ritmli(ölçülü) olanlarına kırık hava denir.” 37

Yanlış Bilgi 36- “Türk halk müziğinin ölçülü ve ritmli olanlarına kırık hava, ölçüsüz ve ritmsiz olanlarına ise uzun hava denir.” 38

Yanlış Bilgi 37- “Uzun Hava:Türk halk müziğinde ölçüsüz, ritmsiz sözlü müziklere uzun hava denir. Her uzun havanın bir makamı vardır. Türk halk müziğinde makam kelimesinin karşılığı olarak ‘ayak’ kelimesi kullanılır. Her uzun havanın bir makamı(ayağı) olduğuna göre dizisi de vardır.....Orta, Güney ve Batı Anadolu’da yaygın olarak çalınır ve söylenir.” 39

Yanlış Bilgi 38- “Bozlak uzun havaların, İç Anadolu, Çukurova ve Batı Anadolu’da söylenen biçimine Bozlak denir” 40

Konunun Doğru Açıklaması: Görüldüğü gibi tanım ve açıklamaların hemen hemen hepsinde uzun havalar ritimsiz ezgiler olarak açıklanmaktadır. Fakat yukarıda da belirttiğimiz gibi uzun havalar serbest ritmli ezgilerdir. Yani uzun havalarda ritm vardır fakat serbesttir. Bu açıklamalarda görülen diğer bir yanlış ise; ritim, ölçü ve usûl ifadeleri birbiri ile karıştırılmıştır. Bunun ile birlikte uzun havaların Batı Anadolu’da söylenen şekillerine bozlak denildiğini biz sadece bu çalışmalarda gördük. Uzun havaların bozlak, maya ve ağıt olarak üçe ayrılması ise diğer bir yanlıştır. Çünkü bunlar tür olmaktan daha çok uzun havaların Türkiye’nin değişik yörelerindeki adlarıdır.

4-Terminoloji ve kültür konusu ile ilgili yanlış bilgi ve ifadeler;

Kültür konusu ortaöğretimdeki müzik derslerinde anlatılması en kolay ve bunun ile birlikte en önemli konudur. Küreselleşme çalışmaları sonucu kültürümüzün önemli ölçüde etki altına alındığı ve yok edilmeye çalışıldığı günümüzde bu konu daha da ayrı bir önem taşımaktadır. Batının kendi hesapları doğrultusunda özellikle görsel medyayı kullanarak taraflı yayınlar yaptığı, çizgi filmler aracılığı ile okul öncesi çocuklara kadar hedef kitleyi genişlettiği de bir gerçektir. Bu bağlamda İlköğretim okullarındaki müzik derslerinde kültür konusunun müfredata koyulması son derece doğru bir düşüncedir.

Bunun ile birlikte ilköğretimde her öğrenciye çalgı çalmayı veya solfeji öğretmek mümkün olamayabilir. Fakat her öğrenciye kültürün millet hayatı içerisindeki önemi, müzik kültürü ifadesinin ne olduğu, Türk kültürünün ne kadarlık bir coğrafyayı kapsadığı, siyasi sınırlarla kültür sınırlarının bir olmadığı, Türk müzik kültürünün zenginliği, gibi konuların anlatılabileceği veya öğretilebileceği düşüncesindeyiz. Fakat bu konu bazı ortaöğretim müzik kitaplarında şöyle anlatılmıştır:

Yanlış Bilgi 39-“Kültür, Bir milletin manevi özelliğini, duyuş ve düşünce birliğini oluşturan gelenek durumundaki her türlü yaşayış, düşünce ve sanat varlıklarının tümüdür.” 41

Yanlış Bilgi 40- “Kültür, bir milletin manevî özelliğini, duyuş ve düşünce birliğini oluşturan gelenek durumundaki yaşayış, düşünce ve sanat varlıklarının tümüdür......Ortak yaşayış ürünleri olan folklor ve düğünler kültür öğelerindendir.” 42

Yanlış Bilgi 41- “Ülkemiz müzik kültürü içerisinde geleneksel Türk Halk Müziği örnekleri çoktur... Bir türkü öğrenerek, türküyü kültür özelliğine uygun olarak söyleyiniz, çalınız ve tekrarlayınız. Geleneksel Türk Halk Müziğimizin seçkin örneklerini kültür özelliklerine dikkat ederek dinleyiniz. Kültür özelliklerini hissetmeye çalışınız.” 43

Konunun Doğru Açıklaması; Kültür; Bir topluluğun kendine özgü yaşayış ve davranışları sonucu ortaya koyduğu maddi ve manevi ürünlerdir. Yukarıdaki kaynaklarda görüldüğü gibi kültürün sadece manevi kültür (sözlü kültür) bölümü anlatılmakla birlikte, maddi kültür konusu ile ilgili herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bize göre çok önemli ve yukarıda da belirttiğimiz gibi İlköğretim çocuklarına da anlatımı çok kolay olan bu konu, doğru anlatılamamakla birlikte kaynaklarda üç beş kelime ile geçiştirilmiştir.

Yanlış Bilgi 42- “.....Atatürk bunlardan başka İstanbul’da daha önce Darülelhan adıyla müzik eğitimi yapan kurumun yeniden açılmasını istemiştir. Bu kurum daha sonra “Ankara Devlet Konservatuarı” adını almıştır.” 44

Konunun Doğru Açıklaması; Bu bilgi doğru değildir. 1917 yılında kurulan Darü’l Elhan 1927 yılında İstanbul Belediye Konservatuarına dönüştürülmüştür.45 1924 yılında Ankara’da kurulan Musiki Muallim Mektebi ise; 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuarına dönüştürülmüştür.

Yanlış Bilgi 43- “Klasik Türk Müziğini, sanat yönü çok ağır olmasına rağmen, Türk halkı benimsemiş ve büyük bir hızla yayılmıştır. Bu müzik türünün devamı için yetenek, eğitim, para gerektiğinden önce saray ve zenginlerin himayesinde gelişmiştir. Günümüzde ise, okulları dahi kurulmuş ve çok yaygın hale gelmiştir.” 46

Konunun Doğru Açıklaması; Bilindiği gibi Türkler, Anadolu’ya geldikten sonra başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere hastane, saray, han, hamam, cami, mescit, çeşme ve medreseler yaparak kültür merkezleri oluşturmuşlar ve şehir hayatını başlatmışlardır. Bu kurumlarda çok sayıda ilim adamı ve sanatkâr yetiştirilmiştir. Bu sanatçılar Orta Asya Türk kültürü, Anadolu kültürü ve İslam kültürü sentezinden oluşan eserler vermiş, şairler şiirler yazmış ve adı bilinmeyen bestekârlar da saraylarda, konaklarda bu şiirleri bestelemişlerdir. O zamanki kültür merkezi ve şehirlerde üretilen bu tür, günümüzdeki Türk Sanat Müziği denilen müziğin temellerini oluşturmuştur. Bunun ile birlikte; Bir sanat kaygısı duymadan halkın duygu ve düşüncelerini, sevinç ve acılarını güncel hayatı ve toplumsal olayları sade ama içten gelen ezgilerle anlatan ve halkın ortak yaratma gücünün ürünü olan müzik vardır ki bu da Türk halk müziğidir. Türk halk müziği ve Türk sanat müziği Türk müziğinin çatısını oluşturmaktadır.

Fakat yukarıda belirtilen kaynakta; “Klasik Türk Müziğini, sanat yönü çok ağır olmasına rağmen, Türk halkı benimsemiştir” ifadesi oldukça düşündürücü olmakla birlikte iyi niyetli olmaktan uzaktır. Ayrıca “....okulları dahi kurulmuş...” ifadesi ise; 1826 yılında Osmanlı sarayına bağlı askeri bando ve okul örgütü olan “Muzikai Hümayun”un kurulması ile başlayan ve ilk batı müziği okulu da sayılabilecek çalışmalardan sonra, Türkiye’de Türk müziği okulunun ilk olarak 1975 yılında yani bu tarihten 150 yıl sonra kurulması bu tür düşüncelerin bir sonucudur. Bu okullar eğer çok geç kalmadan açılmış olsaydı; Türk insanının yüksek estetik ve sanat anlayışı, Türk müzik kültürünün zenginliği, geçmişi ve neyi ifade ettiği de daha iyi öğretilebilirdi. Böylece hiçbir ilmi dayanağı olmayan, gerçekten uzak bu sözler de söylenmezdi, yazılmazdı ve öğretilmezdi diye düşünüyoruz.

Yanlış Bilgi 44- “Halk müziğinin dedesi Dede Korkut’tur.”47 “Müzik tarihimizde ilk bilgilere Dede Korkut hikayelerinde rastlanmaktadır. Dedem Korkut, aldı kopuzu eline, bakalım ne söyledi.” 48

Konunun Doğru Açıklaması; Dede Korkut, efsanevi bir Oğuz ozanıdır. Yaşayıp yaşamadığı veya ne zaman yaşadığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Hikayeler XIV.Yüzyılın sonları veya XV.Yüzyılın başlarında yazıya geçirildiği ileri sürülmektedir. Bu oniki hikâyede savaş, barış, düğün, dernek, ad koyma, günlük yaşam ve doğa üstü güçler hakkında Oğuz Türklerinin törelerine, ilişkin zengin bir gereç vardır.49 Dolayısı ile Korkut Ata olarak da bilinen Dede Korkut hikâyelerinde Türk müziği tarihi ile ilgili hangi bilgilerin olduğu, Korkut Ata’nın kopuzu nasıl çaldığı, bu çalgının nasıl olduğu ve bu bilgileri hangi kaynaktan alındığı doğrusu merak konusudur. Ayrıca araştırıldığında müzik tarihimizle ilgili geçmişi daha eskilere dayanan birçok belge veya bilgilerin bulunduğu görülecektir.

Bunlarla birlikte gerek ulusal ve gerekse evrensel anlamda yerleşmiş olan müzik terimleri varken, “Yalın eşlik düzenlenimi, Susku, Sayımlama, Döneç, Çizek, Bölütlü tartımlama, Uygu, Özengen, Özeklemek, Ritmiç, Ezgiç, Tınıç, Uyguç, İmlemeli(Nömlemeli)....vs” gibi kişilere özgü terimlerle anlatılmak istenileni anlatmaya çalışmak, bu terimlerin yerleşmesini beklemek, orta ve ilköğretim çocuklarının bunlardan birşeyler anlamasını istemek; Ne kadar doğru ve ne kadar faydalıdır? Ne getirip ne götürmektedir? Gibi soruların cevap ve yorumlarını düşünürken bu alıntıları yaptığımız kitaplardan birinin başka bir sayfasında; “ Müzik öğretim yöntemlerini adlandırırken yeterince nesnel ve bilimsel davranmak, öznel ve kişiye özgü adlandırmalardan kaçınmak gerekir.” İfadesinin yer alması düşündürücü olmakla birlikte sorularımıza da cevap olmuştur.

Yukarıdaki yanlışlara bakarak; Türk müziği eğitiminin yeterli ve doğru olarak verildiği, müzik politikalarının doğru olduğu ve doğru yönlendirildiği söylenemez. İlk ve Orta öğretimde müzik dersinde okutulan kitapların içerisinde konuya doğru yaklaşan yazarlar olmakla birlikte; büyük bir çoğunluğunda verilen bilgiler yanlış, alıntı yapılan bilgilerin doğruluğu sorgulanmamış, bilimsel çalışma metot ve tekniklerinden yoksun ve daha çok ticari amaçlarla hazırlanmış kitaplar olduğu görülmektedir. Bu nedenle;

1-Konular öğretilirken İlköğretim veya Ortaöğretim öğrencilerinin anlayabileceği bir dille anlatılmalı fakat kavramların içi boşaltılmamalıdır.
2-Müzik ve buna bağlı yayın politikaları gözden geçirilerek yeniden belirlenmelidir.
3- Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı kitap yayınlama ve ders kitabı olarak okutulmasına karar verme aşamasında; daha hassas ve dikkatli davranmalıdır. Gerekirse Türk müziği uzmanlarından faydalanılmalıdır.
4-Müzik öğretmeni yetiştirilen bölümlerde Türk müziği dersleri ile ilgili plan program, müfredat ve ders içerikleri tekrar gözden geçirilmelidir.
5-Küreselleşme çalışmaları göz önünde bulundurularak; kültür ve müzik politikaları yeniden belirlenerek yeni yayınlar yapılmalıdır.



KAYNAKÇA
ALTINAY,Yrd.Doç.Dr.Reyhan;Cumhuriyet Döneminde Türk Halk Müziği, İzmir, 2004.
AKDOĞU,Onur; Türk Musikisi Nazariyatı,Kültür Bakanlığı:1347,D.S.İ., Basımevi,Ankara.
AKKAŞ, Doç.Dr.Salih, Liseler İçin Müzik 1, Ocak Yayınları, Ankara.2000.
AKKAŞ, Prof.Dr.Salih, İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6, Pasifik Yayınları,Ankara.
AKKAŞ, Prof.Dr.Salih, İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7, Pasifik Yayınları,Ankara.
AKKAŞ, Yrd.Doç.Salih; Müzik 8, Ocak Yayınları, Ankara,1995.
AKKAŞ,Yr.Doç.Dr.Salih, İlköğretim Müzik 7,Ocak Yayınları, Ankara,1995.
AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,Özgün Mat.,Sanayi ve Tic.Ltd.Şti, Ankara,2002.
AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6, Özgün Mat.Sanayi ve Tic.Ltd.Şti,Ankara,2002.
AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7, Özgün Mat.Sanayi ve Tic.Ltd.Şti,Ankara,2002.
AYDIN Şinasi, Sevim Aydın; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 5, Küre Yayıncılık, İstanbul,2001.
AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 6,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul, 1995.
AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 7,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul, 1996.
AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı, Küre Yayıncılık,İst.,2004.
AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı, Küre Yayıncılık,İst.,2000.
AYDOĞAN,Salih;Hayat Kaynağımız Müzik Ortaokul 1-2-3,Arkadaş Yayınları, Ankara.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, İnterpres Basın ve Yayıncılık A.Ş.
ÇETİNEL, Zafer;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,Küre Yayıncılık,İstanbul,2004.
DÖNMEZ, Makbule; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6, Tutibay Yayınları,Ankara, 2004.
DÖNMEZ, Makbule; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8, Tutibay Yayınları,Ankara, 2003.
HOŞSU,Mustafa; Geleneksel Türk Halk Müziği Nazariyatı,İzmir,1997
İ. Hakkı ÖZKAN:Türk Müziği Nazariyatı ve Usulleri, Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat A.Ş.,İstanbul,1994.
KARADENİZ, M.Ekrem; Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
KARKIN, Prof.Kadir , İlköğretim Müzik Dersi Kitabı 7,Elit Yayınları, Ankara, 2001.
KARKIN, Prof. Kadir; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6, Elit Yayıncılık, Ankara, 2001.
KARKIN, Prof. Kadir; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,Elit Yayıncılık,Ankara, 2001.
KETEN,Nazire; İlköğretim Müzik 7,Dörtel Yayıncılık,Ankara,2000.
KÜÇÜKÇELEBİ, Evin Aylin; Uzun Havalar, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 2926, HAGEM:334, Halk Müziği ve Oyunları Dizisi:23, Yücel Ofset Ltd.Şti., Ankara,2002.
OĞUZ, M. Öcal; “Aşık Makamları Üzerine Bir Değerlendirme”, Milli Folklor Dergisi, C.1, S.7,s.22, Ankara.
ÖRNEK,Sedat Veyis; Türk Halkbilimi,Kültür Bakanlığı Yayınları:1629, HAGEM Yayınları:210,Gelenek,Görenek ve İnançlar Dizisi:20,Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara,1995.
ÖZBEK, Mehmet;Ortaokul Müzik Ders Kitabı 1-2-3,Üner Yayınları,Ankara,1992.
ÖZBEK,Mehmet; Türk Halk Müziğinde “Ayak” Tabirinin Yanlış Kullanımı Üzerine, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri,C.3,Ankara,1987.
ÖZTUNA,Yılmaz;Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, C.1,Kültür Bakanlığı:1163, Başbakanlık Basımevi,Ankara,1990.
SAY, Ahmet;Müzik Ansiklopedisi,C.3,s.791,Sanem Mat.,Ank.,1985
SAYDAM;Refik;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,Sevgi Yayyınları,Ankara,2000.
SAYDAM;Refik;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,Sevgi Yayyınları,Ankara,2000.
SAYDAM;Refik;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,Sevgi Yayyınları,Ankara,2000.
Selçuk YILDIRIM, Besim AKKUŞ, Cinuçen TANRIKORUR; Ortaokullar İçin Müzik 1-2-3, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara,1989.
SUN, Prof. Muammer; Şarkılarla Türkülerle Temel Müzik Eğitimi, Yurt Renkleri Yayınevi, Ankara, 1998.
ŞENEL,Süleyman; Türk Halk Musikisinde “Uzun Hava” Tanımı ve Bu tanım Etrafında Ortaya Çıkan Problemler, IV.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları:166,Seminer Kongre Bildirileri Dizisi:36,s.287,Ank.1992.
ŞENEL,Süleyman; Türk Halk Müziğinde “Beste”, “Makam” ve “Ayak” Terimleri Hakkında, V.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Müziği, Oyun, Tiyatro,Eğlence Seksiyon Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları:1872, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi:55,s.372,Ank.1997,
TOMBUL, Enis; Cumhuriyet Döneminde Türk Musikisine Devlet Müdahalesinin Hikâyesi, Musikişinas, S.8,s.72, Boğaziçi Mat.,İstanbul,2006.
TURA, Doç.Dr.Yalçın; “Türk Halk Musikisindeki Makam Hususiyetleri ve Bunların Dayandığı Ses Sistemi”, III.Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, MİFAD Yay:85,C.3,s.293, Başbakanlık Basımevi,Ankara,1987.
Türk Halk Ezgileri, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları: 181, Evren Ofset, Ankara,1992.
UÇAN, Prof. Dr. Ali, Doç. Gökay YILDIZ, Doç. Ertuğrul BAYRAKTAR; İlköğretimde Müzik Öğretimi,T.C.MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı, Ankara,2001.
UÇAN, Prof. Dr. Ali, İlköğretimde Müzik Öğretimi,T.C.MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı, Ankara,2001.
YENER,Sabri;Müzik Lise 1, M.E.B.Devlet Kitapları 3.Baskı, Ankara,2003.
YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 6,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara.
YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 7,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara.
YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 8,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara.
YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 6, Düzgün Yayıncılık,İstanbul,2000.
YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 7, Düzgün Yayıncılık,İstanbul,2000.
YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 8,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,1999.
ZEREN, Prof.Dr.Ayhan:Makam kavramında seyrin Önemi Hakkında “IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri , Kültür Bakanlığı , HAGEM Yayınları:166,c.3.,s.379.,Ofset Repromat Mat.,Ankara,1992.



1) UÇAN, Prof. Dr. Ali, İlköğretimde Müzik Öğretimi,s.5,T.C.MEB Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı,Ankara,2001.
2) YENER,Sabri;Müzik Lise 1, s.79, M.E.B.Devlet Kitapları 3.Baskı,Ank.,2003 Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 18.05.2001 tarih ve 225 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş olup, Yayımlar Dairesi Başkanlığının 17.06.2003 tarih ve 4668 sayılı onayı ile üçüncü defa 50.000 adet basılmıştır.
3) YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 6,s.52,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,2000. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 22.05.2000 tarih ve 142 sayılı kararı ile 2000-2001 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
4) DÖNMEZ, Makbule; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.54,Tutibay Yayınları,Ankara,2004. (Talim ve Terbiye Kurulunun 31.03.2000 tarih ve 37 sayılı kararı ile 2000-2001 yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
5) YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 7,s.66,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,2000.
6) KARKIN, Prof.Kadir; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,s.45,Elit Yayıncılık,Ankara,2001.
7) KARKIN, Prof.Kadir; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.51,Elit Yayıncılık,Ankara,2001.
8) AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,s.68,Özgün Mat.Sanayi ve Tic.Ltd.Şti,Ankara,2002.
9) AKKAŞ, Doç.Dr.Salih, Liseler İçin Müzik 1, s.63-66,Ocak Yayınları,Ankara.2000.
10) ÇETİNEL, Zafer;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,s.51,Küre Yayıncılık,İstanbul,2004.
11) AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı,s.68, Küre Yayıncılık,İst.,2004.
12) AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı,s.56-58, Küre Yayıncılık,İst.,2000. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 07.03.1995 tarih ve 928sayılı kararı ile 1995-1996 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
13) Selçuk YILDIRIM, Besim AKKUŞ, Cinuçen TANRIKORUR; Ortaokullar İçin Müzik 1-2-3,s.175-181, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara,1989. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.02.1988 tarih ve 21 sayılı kararı ile 2.000.000 adet basılmış 3 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
14) YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 8,s.47,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,1999.
15) AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 6,s.45,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1995. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 22.04.1994 tarih ve 298 sayılı kararı ilekabul edilen İlköğretim Kurumları Müzik Dersi Öğretim Programına göre hazırlanmıştır.)
16) SAYDAM;Refik; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.51,Sevgi Yayyınları,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 23.07.1999 tarih ve 218 sayılı kararı ile 1999-2000 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
17) SAYDAM;Refik; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,s.49,Sevgi Yayyınları,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 22.05.2000 tarih ve 168 sayılı kararı ile 2000-2001 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
18) YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 7,s.53,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,2000. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 22.05.2000 tarih ve 142 sayılı kararı ile 2000-2001 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
19) AKKAŞ, Prof.Dr.Salih, İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,s.55,Pasifik Yayınları,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 18.05.2001 tarih ve 136 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
20) AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 7,s.52,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1996.
21) AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,s.52,Özgün Mat.Sanayi ve Tic.Ltd.Şti,Ankara,2002.(Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 18.05.2001 tarih ve 132 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
22) AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı,s.68, Küre Yayıncılık,İst.,2004.
23) YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 8,s.13,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 26.12.1995 tarih ve 380 sayılı kararı ile 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
24) YURTOĞLU,Ö.Faruk; Müzik Ders Kitabı 8,s.19,Düzgün Yayıncılık,İstanbul,1999. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.06.1999 tarih ve 53 sayılı kararı ile 1999-2000öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
25) AKKAŞ, Yrd.Doç.Salih; Müzik 8,s.20, Ocak Yayınları, Ankara,1995.(Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 22.04.1994 tarih ve 298 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
26) ÇETİNEL, Zafer;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,s.23,Küre Yayıncılık,İstanbul,2004.
27) KARKIN, Prof.Kadir; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 8,s.19,Elit Yayıncılık, Ankara,2001. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 12.12.2000 tarih ve 422 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
28) AKKAŞ, Doç.Dr.Salih, Liseler İçin Müzik 1, s.63-66,Ocak Yayınları,Ankara.2000.
29) Daha geniş bilgi için; “Savaş EKİCİ’nin Bağlama Eğitimi Yöntem Ve Teknikleri,s.9,Yurt Renkleri Yayınevi, Ankara,2006.” çalışmasına bakınız.
30) Konu ile ilgili daha geniş bilgi için; Süleyman ŞENEL,Türk Halk Musikisinde “Uzun Hava” Tanımı ve Bu tanım Etrafında Ortaya Çıkan Problemler, IV.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları:166,Seminer Kongre Bildirileri Dizisi:36,s.287,Ank.1992. Eserine bakınız.
31) AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı,s.21, Küre Yayıncılık,İst.,2004. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 22.05.2003 tarih ve 34 sayılı kararı ile 2003-2004 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
32) AKKAŞ, Doç.Dr.Salih, Liseler İçin Müzik 1, s.28,Ocak Yayınları,Ankara.2000. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.06.1999 tarih ve 43 sayılı kararı ile 1999-2000 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
33)  YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 7,s.53,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara.
34) AKKAŞ,Yr.Doç.Dr.Salih, İlköğretim Müzik 7,s.55,Ocak Yayınları, Ankara,1995.
35) KARKIN, Prof.Kadir , İlköğretim Müzik Dersi Kitabı 7,s.68, Elit Yayınları,Ankara,2001.
36) AYARMAN,Olcayto-AKSAN,Bülent; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.66,Özgün Mat.Sanayi ve Tic.Ltd.Şti,Ankara,2002.(Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 18.05.2001 tarih ve 133 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
37) DÖNMEZ, Makbule; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.66,Tutibay Yayınları,Ankara,2004.
38) AKKAŞ, Prof.Dr.Salih, İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6,s.70,Pasifik Yayınları,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 18.05.2001 tarih ve 258 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
39) AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 7,s.69-70,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1996.
40) SAYDAM;Refik; İlköğretim Müzik Ders Kitabı 7,s.62,Sevgi Yayınları,Ankara.
41) AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 6,s.63,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1995.
42) YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 6,s.56,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 24.01.1996 tarih ve 7 sayılı kararı ile 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
43) YILDIZ, Hüsnü-ÇAM, Meltem; Müzik 6,s.59,Pasifik Ders Kitapları A.Ş.,Ankara.
44) Sevim Aydın-Şinasi Aydın;İlköğretim Müzik Ders Kitabı 5, s.90,Küre Yayıncılık,İst.,2001. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 18.05.2001 tarih ve 131 sayılı kararı ile 2001-2002 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
45) Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C.6,s.2896, Milliyet Yayınları.
46) AYDIN Şinasi, İlköğretim Müzik 6,s.58,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1995.
47) AYDIN,Şinasi;Lise 1 Müzik Ders Kitabı,s.56-58, Küre Yayıncılık,İst.,2000. (Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 07.03.1995 tarih ve 928 sayılı kararı ile 1995-1996 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.)
48) AYDIN,Şinasi; İlköğretim Müzik 6,s.64,Küre Yayıncılık,Metinler Mat.Ltd.Şti,İstanbul,1995.
49) ÖRNEK,Sedat Veyis; Türk Halkbilimi,s.32, Kültür Bakanlığı Yayınları:1629,HAGEM Yayınları: 210, Gelenek,Görenek ve İnançlar Dizisi:20,Türk Hava Kurumu Basımevi,Ankara,1995.


*) Gaziantep Üniversitesi, Türk Müziği Devlet Konservatuarı, Sanatçı Öğretim Elemanı.
**) Bu konu 2-3-4 Kasım 2006 tarihinde, Abant İzzet Baysal Üniversitesi tarafından düzenlenen “Halk Kültürü ve Köroğlu Bilgi Şöleni,”nde “İlk ve Ortaöğretim Müzik Kitaplarındaki Türk Müziği Konuları Üzerine Bazı Tespitler”adı altında bildiri olarak sunulmuştur.